Depresja – przyczyny i skutki

Depresja, co warto o niej wiedzieć?

Depresja to zaburzenie psychiczne trwające przez co najmniej dwa tygodnie z występującym wszechobecnym obniżeniem nastroju. Pacjent wówczas odczuwa bardzo niską samoocenę, utratę zainteresowań normalnie zadowalającymi i przyjemnymi dla niego czynnościami, ma niski poziom energii i odczuwa ból bez wyraźnej przyczyny. W zaawansowanej postaci choroby występują urojenia lub halucynacje. Choroba może mieć charakter ciągły – kiedy przez okres trwania choroby objawy występują w sposób ciągły, lub epizodycznie, kiedy występowanie objawów depresyjnych może być oddzielone od siebie latami.

Depresja – przyczyny i skutki, to jedna z najgroźniejszych chorób psychicznych. Szacunkowo, dotyka 5% dorosłej populacji. Co więcej, nawet 75% chorych nie otrzymuje potrzebnego leczenia. Nieleczona depresja stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia (może prowadzić do rozwoju innych chorób psychicznych, chorób o podłożu psychosomatycznym lub do samookaleczania) i życia (rocznie z powodu depresji samobójstwo popełnia ponad 700 000 ludzi).

Szacuje się, że w ciągu całego swojego życia od 10 do 30% kobiet i od 7 do15% mężczyzn choruje na depresję. Od ponad 30 lat obserwuje się wzrost zachorowań na depresję. Poza wzrostem ilości rozpoznanej depresji wśród pacjentów wzrasta też ilość zgłaszających się do lekarza w celu uzyskania odpowiedniego leczenia.

Objawy depresji:

• Utrata zainteresowania dotychczas interesującymi czynnościami/zajęciami
• Utrata przyjemności z praktycznie wszystkich czynności życiowych (anhedonia)
• Długotrwały obniżony nastrój
• Ciągłe poczucie winy
• Uczucie stałego lęku i niepokoju
• Nawracające myśli o śmierci i samobójstwie

Przyczyny depresji

Depresja przyczyny i skutki: Za biochemiczną przyczynę depresji uważa się niedobór lub zaburzenie równowagi w stężeniach neuroprzekaźników monoaminowych – serotoniny, dopaminy i noradrenaliny. Do zaburzeń behawioralnych może dochodzić również wtedy, kiedy niewystarczająca liczba neuronów jest w stanie odebrać sygnału przesyłanego za pomocą odpowiednich ilości neuroprzekaźników – czyli kiedy dochodzi do atrofii (zanikania) neuronów.

Za rozwój depresji i mechanizmy przeciwdepresyjne odpowiedzialne są głównie 2 rejony mózgowia – hipokamp i obszary kory czołowej. Depresja ma swoją przyczynę w atrofii neuronów, (zwłaszcza w obszarach kory czołowej i hipokampu), w wyniku ekspozycji na stres.

Depresja przyczyny i skutki a BDNF

Zidentyfikowano ścieżki sygnałowe, które przyczyniają się do atrofii neuronów i zaprogramowanej śmierci komórek nerwowych, Zidentyfikowano, że mogą być one celem dla leków stosowanych w depresji. Te szlaki obejmują działanie BDNF (z ang. brain derived neurotrophic factor, czynnik neurotropowy pochodzenia mózgowego) i cyklicznego adenozyno-3′,5′-monofosforanu. Badania wykazały, że te same szlaki są zaangażowane w komórkowych modelach plastyczności neuronalnej. Niedobór BDNF – czyli wsparcia neurotroficznego – może powodować lub przyczyniać się do powstawania nieprawidłowości w obrębie hipokampa podczas rozwoju depresji. Wyrównanie tego niedoboru może przyczyniać się do ustąpienia objawów.

BDNF jest mediatorem odpowiedzialnym między innymi za długość życia neuronów, plastyczność komórek nerwowych dopaminergicznych cholinergicznych i serotoninergicznych w OUN. BDNF ulega ekspresji w rozwijającym się i dorosłym już mózgu ssaków. Bierze udział we wzroście, rozwoju, regeneracji neuronów. Jest kluczowy w przekaźnictwie synaptycznym, plastyczności synaptycznej i neurogenezie. Odpowiada za przystosowywanie się nowych i istniejących już neuronów do potrzeb całego układu nerwowego – potrafi wpływać na pamięć, koncentrację, szybkość reakcji (refleks), przetwarzanie i gromadzenie informacji.

Istnieje kilka teorii łączących rolę BDNF ze wsparciem profilaktyki depresji. Badania na zwierzętach wykazały, że dostarczanie czynników neurotroficznych z zewnątrz (w tym właśnie BDNFu) wpływa korzystnie na regenerację i odrastanie neuronów zawierających receptory serotoninowe w badaniach in vivo. Wykazano również, że bezpośrednie wlewy zawierające BDNF wspierają efekt przeciwdepresyjny. Inne badania dowiodły, że sytuacje stresowe (m. in. stresory środowiskowe – np. unieruchomienie) mają udokumentowany wpływ na obniżenie poziomu mRNA dla BDNFu. Naukowcy nazwali tę teorię „hipotezą neurotrofinową”. Udowodniono również, że u pacjentów cierpiących na depresję, chorobę afektywną dwubiegunową i maniakalną występuje obniżone stężenie BDNF. Dodatkowo, badania pośmiertne u samobójców wykazały obniżone stężenie BDNF oraz receptora czynników wzrostu Trkb (z ang. Tropomyosin receptor kinase B – Kinaza receptora tropomiozyny B). Badacze wykazali również, że leki przeciwdepresyjne powodują wzrost ekspresji mRNA dla BDNF.

Podsumowując, istnieje wiele badań przedklinicznych i klinicznych, które wykazały związek między modulacją ekspresji oraz stężenia BDNF a zjawiskami behawioralnymi u zwierząt i ludzi.

Rola diety w objawach depresji

Niewykluczone jest jednak, że niewłaściwa dieta skutkująca obniżonym poziomem BDNF również może przyczyniać się do rozwoju zaburzeń psychicznych, w tym depresji. Szczególnie u noworodków i dzieci, gdy mózgowie się rozwija, w okresie nastoletnim i wczesnej dorosłości, gdy mózg intensywnie pracuje oraz u osób dojrzałych, kiedy głowa potrzebuje wsparcia z zewnątrz. Mechanizmy te są bardzo złożone; obejmują zmiany wtórne w wyniku niewłaściwego wsparcia neurotroficznego podczas rozwoju mózgu i przy procesie uczenia.

Zbyt niskie stężenie BDNF będzie prowadziło do dezorganizacji strukturalnej, w której połączenia sieci neuronalnej nie będą powstawały w prawidłowy – optymalny sposób. Co więcej, u dorosłych i starszych osób niewystarczające poziomy BDNF mogą stanowić podstawową przyczynę do utraty zdolności mózgu do zmian adaptacyjnych i zwiększyć podatność organu na uszkodzenia neurotoksyczne.

Depresja a styl życia

Istnieje również szereg dowodów, że na mechanizm powstawania depresji wpływają nasze wybory życiowe i styl życia. Zatem można pomagać w profilaktyce depresji, żeby zamiast sięgać po leki i interwencje psychologicznie próbować zmienić styl życia, dietę i suplementację. Zwiększenie (włączenie) aktywności fizycznej, stosowanie technik oddechowych/medytacyjnych, modyfikacja diety, odpowiednia relaksacja, odpowiednio długi odpoczynek senny, zadbanie o interakcje społeczne (wraz z przytulaniem) i unikanie używek mogą poprawić stan psychofizyczny.

Rola BDNF – SPRAWDŹ!

Bibliografia

1. Depression. 2021: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
2. NIMH » Depression. 2021: https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression
3. Vahia VN. Diagnostic and statistical manual of mental disorders 5: A quick glance. Indian J Psychiatry. 2013;55(3):220–3.
4. Duman RS, Malberg J, Nakagawa S, D’Sa C. Neuronal plasticity and survival in mood disorders. Biol Psychiatry. 2000;48(8):732–9.
5. Angelucci F, Brenè S, Mathé AA. BDNF in schizophrenia, depression and corresponding animal models. Mol Psychiatry. 2005;10(4):345–52.
6. Yu H, Chen Z. The role of BDNF in depression on the basis of its location in the neural circuitry. Acta Pharmacol Sin. 2011;32(1):3–11.
7. Altar CA. Neurotrophins and depression. Trends Pharmacol Sci. 1999;20(2):59–61.
8. Martinowich K, Manji H, Lu B. New insights into BDNF function in depression and anxiety. Nat Neurosci. 2007;10(9):1089–93.
9. Sarris J, O’Neil A, Coulson CE, Schweitzer I, Berk M. Lifestyle medicine for depression. BMC Psychiatry. 2014;14:107.
10. Cramer H, Lauche R, Klose P, Lange S, Langhorst J, Dobos GJ. Yoga for improving health-related quality of life, mental health and cancer-related symptoms in women diagnosed with breast cancer. Cochrane Database Syst Rev. 2017;1:CD010802.
11. Schuch FB, Vancampfort D, Firth J, Rosenbaum S, Ward PB, Silva ES, i in. Physical Activity and Incident Depression: A Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. Am J Psychiatry. 2018;175(7):631–48.
12. Groves JO. Is it time to reassess the BDNF hypothesis of depression? Mol Psychiatry. 2007;12(12):1079–88.